Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

સુન્દરકાંડ.
અથ એકોનપંચાશસ્સર્ગઃ||

તતઃ સ કર્મણા તસ્ય વિસ્મિતો ભીમવિક્રમઃ|
હનુમાન્રોષતામ્રાક્ષો રક્ષોઽધિપમવૈક્ષત||1||

સ|| તતઃ સઃ ભીમવિક્રમઃ હનુમાન્ રોષતામ્રાક્ષઃ તસ્ય કર્મણા વિસ્મિતઃ રક્ષોધિપં અવૈક્ષત||

Then Hanuman who is of fierce valor, astonished by their actions, looked at the king of Rakshasas with eyes red with anger.

ભ્રાજમાનં મહાર્હેણ કાંચનેન વિરાજતા|
મુક્તજાલાવૃતે નાથ મકુટેન મહાદ્યુતિમ્||2||
વજ્રસંયોગસંયુક્તૈ ર્મહર્હમણિવિગ્રહૈઃ|
હૈમૈ રાભરણૈશ્ચિત્રૈ ર્મનસેવ પ્રકલ્પિતૈઃ||3||
મહર્હક્ષૌમસંવીતં રક્તચંદનરૂષિતં|
સ્વનુલિપ્તં વિચિત્રાભિર્વિવિધાભિશ્ચ ભક્તિભિઃ||4||

સ|| મહાર્હેન કાંચનેન વિરાજિતા અથ મુક્તાજાલવૃતેનમુકુટેન ભ્રાજમાનં મહાદ્યુતિમ્||વજ્રસંયોગ સંયુક્તૈઃ મહાર્હમણિવિગ્રહૈઃ મનસા પ્રકલ્પિતૈરિવ ચિત્રૈઃ હેમૈઃ આભરણૈઃ ||મહાર્હક્ષૌમ સંવીતં રક્તચંદન રૂષિતં વિચિત્રાભિઃ વિવિધાબિશ્ચ ભક્તિભિઃ સ્વાનુલિપ્તં ||

(the Rakshasa king was ) Of innate splendor, shining with a golden crown covered with glittering strings of pearls. ( He was decked with) with golden ornaments studded with diamonds, adorned with small motifs of precious gems as though designed with imagination. ( He was) Dressed in exquisite silk with many kinds of wonderful ornamental designs , smeared with red sandal paste , smeared with unguents.

વિવૃતૈર્દર્શનીયૈશ્ચ રક્તાક્ષૈર્ભીમદર્શનૈઃ|
દીપ્ત તીક્ષ્ણમહાદંષ્ટ્રૈઃ પ્રલંબદશનચ્છદૈઃ||5||
શિરોભિર્દશભિર્વીરં ભ્રાજમાનં મહૌજસં|
નાનાવ્યાળસમાકીર્ણૈઃ શિખરૈરિવ મંદરમ્||6||

સ|| દર્શનીયૈઃ રક્તાક્ષૈઃ ભીમદર્શનૈઃ દીપ્તતીક્ષ્ણમહાદંષ્ટ્રૈઃ પ્રલંબદસનચ્છદૈઃ દશભિઃ શિરોભિઃ વિચિત્રૈઃ નનાવ્યાલસમાકીર્ણૈઃ શિખરૈઃ મંદરં ઇવ ભ્રાજમાનં મહૌજસં વીરં (દદર્શ)||

Heroic powerful and splendid, (he) appeared with blood red eyes, with fearsome looks, with shining sharp teeth with drooping lips, with ten heads, which looked like the peaks of Mandara mountain with different kinds of beasts.

નીલાંજનચયપ્રખ્યં હારેણોરસિ રાજતા|
પૂર્ણ ચંદ્રાભવક્ત્રેન સબલાકમિવાંબુદમ્||7||
બાહુભિર્બદ્ધકેયૂરૈઃ ચંદનોત્તમરૂષિતૈઃ|
ભ્રાજમાનાંગદૈઃ પીનૈઃ પંચશીર્ષૈરિવોરગૈઃ||8||

સ||નીલાંજનચયપ્રખ્યં ઉરસિ રાજતા હારેણ પૂર્ણચંદ્રાભવ વક્ત્રેણ બલાકં અંબુદં ઇવ ||બદ્ધકેયૂરૈઃ ચંદનોત્તમરુષિતૈઃ ભ્રાજમાનાંગદૈઃ પીનૈઃ પંચશીર્ષૈઃ ઉરગૈરિવ બહુભિઃ ||

Like a black mountain of collyrium with a face like that of full moon, illuminated by the necklace on the chest which looked like cranes around a cloud. Smeared with best sandal paste , wearing armlets and shining bracelets, the stout arms looked like five headed serpents.

મહતિ સ્ફાટિકે ચિત્રે રત્નસંયોગસંસ્કૃતે|
ઉત્તમાસ્તરણાસ્તીર્ણે સૂપવિષ્ટં વરાનને||9||
અલંકૃતાભિરત્યર્થં પ્રમદાભિઃ સમંતતઃ|
વાલવ્યજનહસ્તાભિ રરાત્સમુપસેવિતમ્||10||

સ|| રત્નસંયોગ સંસ્કૃતે ચિત્રે ઉત્તમાસ્તરણાસ્તીર્ણે શ્ફાટિકે મહતિ વરાસને સૂપવિષ્ટં ||અત્યર્થં અલંકૃતાભિઃ વ્યાલવ્યજનહસ્તાભિઃ પ્રમદાભિઃ સમંતતઃ આરાત્ સમુપસેવિતં||

( He was ) well seated on a huge magnificent throne of crystal encrusted with precious stones, which is on a beautiful carpet. Beautiful girls exceedingly well decorated ones , holding whisks in their hands in the vicinity, attended on him.

દુર્ધરેણ પ્રહસ્તેન મહાપાર્શ્વેન રક્ષસા|
મંત્રિભિર્મંત્રતત્ત્વજ્ઞૈ ર્નિકુંભેન ચ મંત્રિણા||11||
સુખોપવિષ્ટં રક્ષોભિઃ ચતુર્ભિઃ બલદર્પિતૈઃ|
કૃત્સ્નઃ પરિવૃતોલોકઃ ચતુર્ભિરિવસાગરૈઃ||12||
મંત્રિભિર્મંત્રતત્ત્વજ્ઞૈ રન્યૈશ્ચ શુભબુદ્ધિભિઃ|
અન્વાસ્યમાનં રક્ષોભિઃ સુરૈરિવ સુરેશ્વરમ્||13||

સ|| દુર્ધરેણ પ્રહસ્તેન રક્ષસા મહાપાર્શ્વેન મંત્રિણા નિકુંભેન મંત્રતત્વજ્ઞૈઃ મંત્રિભિઃ બલદર્પિતૈઃ ચતુર્ભિઃ રક્ષોભિઃ સુખોપવિષ્ટં ચતુર્ભિઃ સાગરૈઃ પરિવૃતં કૃત્સ્નં લોકમ્ ઇવ||મંત્ર તત્વજ્ઞૈઃ શુભબંધુભિઃ મંત્રિભિઃ અન્યૈઃ રક્ષોભિઃ સુરૈઃ સુરેશ્વરં ઇવ અન્વાસ્યમાનં ||

He was attended by Rakshasas Durdhara Prahasta Mahaparsva Nikumbha, who are the ministers and learned ones. Attended by the four arrogant Rakshasas and comfortably seated he looked like the entire world surrounded by four oceans. Attended by learned ones, intellectuals ministers and other Rakshasas, he was like Indra attended by the gods.

અપશ્યત્ રાક્ષપતિં હનુમાનતિતેજસં|
વિષ્ઠિતં મેરુશિખરે સતોયમિવ તોયદમ્||14||

સ|| હનુમાન્ અતિતેજસં મેરુશિખરે વિષ્ઠિતં સતોયં તોયદં ઇવ રાક્ષસપતિં અપશ્યત્ ||

Hanuman saw the highly splendid, Rakshasa king who appeared like clouds laden with water on the peaks of Meru mountain.

સતૈસંપીડ્યમાનોઽપિ રક્ષોભિર્ભીમવિક્રમૈઃ|
વિસ્મયં પરમં ગત્વા રક્ષોઽધિપમવૈક્ષત||15||
ભ્રાજમાનં તતો દૃષ્ટ્વા હનુમાન્રાક્ષસેશ્વરમ્|
મનસા ચિંતયામાસ તેજસા તસ્ય મોહિતા||16||

સ|| સઃ ભીમવિક્રમૈઃ રક્ષોભિઃ સંપીડ્યમાનોપિ પરમં વિસ્મયં ગત્વા રક્ષોધિપં અવૈક્ષત|| તતઃ હનુમાન્ ભ્રાજમાનં તસ્ય તેજસા રાક્ષસેશ્વરં દૃષ્ટ્વા તસ્ય તેજસા મોહિતઃ મનસા ચિંતયામાસ||

Though being troubled by the fearsome Rakshasas he ( Hanuman) looked at the Rakshasa king in amazement. Then Hanuman looking at the shining king of Rakshasas , attracted by his splendor, started thinking in his mind.

અહો રૂપ મહોધૈર્ય મહોસત્ત્વ મહોદ્યુતિઃ|
અહો રાક્ષસરાજસ્ય સર્વલક્ષણ યુક્તતા||17||
યદ્યધર્મો ન બલવાન્ સ્યાદયં રાક્ષસેશ્વરઃ|
સ્યા દયં સુરલોકસ્ય સશક્રસ્યાપિ રક્ષિતા||18||

સ||| રાક્ષસરાજસ્ય રૂપં અહો| ધૈર્યં અહો| સત્ત્વં અહો| દ્યુતિઃ અહો| સર્વલક્ષણયુક્તતા અહો||અયં અધર્મઃ બલવાન્ ન સ્યાત્ યદિ અયં રાક્ષસેશ્વરઃ સશક્રસ્ય સુરલોકસ્યાપિ રક્ષિતા સ્યાત્ ||

' Oh What form . What courage . What power. What glow. He is endowed with all merits. If he is not unrighteous, the Rakshasa king could have been the lord of even the world of gods including Indra'.

અસ્ય ક્રૂરૈર્નૃશંસૈશ્ચ કર્મભિર્લોકકુત્સિતૈઃ|
સર્વે બિભ્યતિ ખલ્વસ્માલ્લોકાઃ સામરદાનવાઃ||19||
અયં હ્યુત્સહતે ક્રુદ્ધઃ કર્તુમેકાર્ણવં જગત્|

સ|| ક્રૂરૈઃ નૃશંસૈશ્ચ લોકકુત્સિતૈઃ અસ્યકર્મભિઃ સામરદાનવાઃ સર્વે લોકાઃ અસ્માત્ બિભ્યતિ હિ| અયં કૃદ્ધઃ જગત્ એકાર્ણવમ્ કર્તું ઉત્સહતે હિ |

With his contemptible wicked deeds, all people even the gods and demons are scared of this person. If he is angry he is capable of making the entire world into ocean.

ઇતિચિંતાં બહુવિધા મકરોન્મતિમાન્ કપિઃ||
દૃષ્ટ્વા રાક્ષસરાજસ્ય પ્રભાવમમિતૌજસઃ||20||

સ|| અમિતૌજસઃ રાક્ષસરાજસ્ય પ્રભાવં દૃષ્ટ્વા મતિમાન્ હરિઃ ઇતિ બહુવિધાં ચિંતાં અકરોત્||

Thus seeing the power of the brilliant king of Rakshasas intelligent Hanuman entertained many thoughts.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુન્દરકાંડે એકોનપંચાશસ્સર્ગઃ ||

Thus ends Sarga forty nine of Sundarakanda in Ramayana the first poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||ઓમ્ તત્ સત્||